Kök hücre tedavisi – ilk insan çalışmaları -Hangi aşamadayız : Fazla umutlanmak için erken!
British Columbia Üniversitesinden ve diğer bir kurumdan araştırmacıların yürüttüğü çok merkezli klinik çalışmalar kök hücre tedavisi alan T1D’li hastaların insülin kullanımında tamamen azalma olmasa da alınan öğüne göre vücutta insülin üretiminin olduğunu gösterdi.
Çalışmalar pluripotent kök hücre tedavisinin tip 1 diyabetli hastalarda insülin üretimini sağlayabileceğini vurguladı. Uzmanlara göre bu , hastaya nakledildikten 1 yıl sonra hücrenin sağ kalımını ve işlevselliğini bildiren ilk çalışmalardan biri olduğu için bu alanda önemli bir dönüm noktası.
Çalışmalar Cell Stem Cell ve Cell Reports Medicine gibi önemli bilimsel yayın yapan sitelerde yayınlandı.
işte detaylar;
2006 yılında Novocell’de görev yapan bilim insanları ( şimdiki adı ViaCyte ) insan embriyonik kök hücrelerin pankreatik endoderm hücrelere dönüşmesiyle ilgili çok aşamalı bir protokole imza attı. Çalışmalar gösterdi ki bu hücreler hayvan modellere nakledildiklerinde daha da olgunlaşıp , tamamen fonksiyon gösterebilecek hale gelebilmekte. Bu sonuçlar neticesinde klinik çalışmalarda bu hücreler kullanılmaya başlandı. Hatta ilk çalışmada hücreler bağışıklık koruyucu bir kapsüle yerleştirildi ve T1D’li hastaların cilt altına nakledildi. Ancak şu ana kadar hakemli dergilerde bu çalışmaya ilişkin herhangi bir sonuç yayınlanmadı.
2021 yılının aralık ayında ise yayınlanan kök hücre tedavi çalışmaları tip 1 diyabet tedavisi için önemli bir ilerleme oldu ancak yine de beklemek gerekiyor. Umutlanmak için erken. Birkaç hafta önce de laboratuvar ortamında elde edilen hücre tedavisiyle tedavi edilen ilk hastanın sonuçlarını öğrenmiştik. Bu çalışma Vertex firmasının yaptığı bir çalışmaydı. Şimdi de ViaCyte firmasının teknolojisiyle geliştirilen PEC-Direct kapsül sisteminin farklı gruplarda yapılan yeni bir çalışması yayınlandı.
Çalışmada hastaların tam anlamıyla iyileştiği ve kan şekerinin istenilen değerlerde olduğu görülmemiş. Buna karşın nakledilen hücreler insülin salgılayabilmiş ama çok fazla değil.
Faz 1/2 dediğimiz bu çalışmalarda pankreas hücrelerini içeren ( örn: insülin üreten beta hücreleri …) bağışıklık koruyucu özelliği olmayan ( açık ) kapsüller kullanılmış. Tedavide bağışıklık baskılayıcı ilaca gerek duyulmuş.
Çalışma’dan Alınan Sonuçlar:
Çalışmanın bir kısmı 17 hastanın verisine , diğer bir kısmı ise 15 hastaya ait.
15 hastanın yer aldığı çalışma’da hastalara bir operasyonla ViaCyte tarafından geliştirilen yaklaşık 7 cm uzunluğunda , hemen hemen bir kredi kartı kalınlığında kapsül nakledilmiş. Nakilden 6 ay sonra hücrelerin insülin üreten hücrelere olgunlaştığı görülmüş. Ayrıca hastalar öğün yedikten sonra C-Peptid seviyelerinde artış olmuş. ( bu vücutta insülin salgısının olduğunu gösteriyor. ) Hastalarda tedavi aldıktan bir yıl sonra insülin kullanımında %20 oranında azalma olmuş. Hedef aralığında geçirilen zaman yüzdesi ise % 13 daha fazla olmuş.
17 hastanın yer aldığı çalışmada ise nakil sonrasında Pozitif C-peptid seviyeleri görülmüş. Hastaların çoğunda nakilden sonraki 3 ila 12 ayları arası naklin fonksiyon gösterebilecek şekilde tutunduğu gözlemlenmiş.
Yetkililerin açıklamasına göre şu anki çalışmalar hücrelerin cilt altına nakledildiklerinde görev yapacakları hücrelere farklılaşabileceğini ve ayrıca sınırsız , yenilenebilir insülin üreten hücre kaynağı elde edilebileceğini belirtmekte. Ayrıca nakillerin nakledildikten sonraki 59 haftaya kadar sağ kalabileceğini göstermekte.
Ek bilgi : C Peptid , vücutta insülin salgısını gösteren bir belirteçtir.
Bilim insanlarının bu çalışmaların artık insanlarda yapılabilmesi ve pankreasta bulunan adacıklar gibi elimizdeki sınırlı imkanlar nedeniyle birçok hastaya uygulanabilmesi için daha pratik ve yenilenebilir , sınırsız tedavilerin geliştirilmesi yönündeki açıklamaları makalede şöyle :
” Sınırsız insülin üreten hücre kaynağının üretilme imkanı T1D’li hastalara umut veriyor. Diyabet Tedavisi için yenillikçi kök hücre türevli Replasman terapisinin klinik uygulama devri sonunda başladı. ”
Sonuç olarak Vertex , ViaCyte gibi önde gelen firmalar diyabet tedavisi üzerinde uzun yıllardan beri çalışıyor. ve gerçekten önemli bir noktaya gelindiğini özellikle sınırsız hücre üretebilme konusunda önemli gelişmeler yaşandığını görüyoruz. Bu tedavilerin bazılarında vücudun bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanılıyor. Ancak halihazırda vücudun bağışıklık yanıtından kaçabilecek şekilde özel olarak tasarlanan hücreler de geliştiriliyor. Özellikle ViaCyte firması bu konuda çalışmalarını sürdürüyor. Bununla ilgili de ilerleyen süreçte gelişmeler olacağını ümit ediyoruz. Günümüzde ise diyabet alanındaki çalışmalarda az da olsa farklı bir noktada olduğumuzu belirtelim.
Vertex firmasının yaptığı son çalışmaya ilişkin bilgilere diyabetimben sayfasından ulaşmak için tıklayın.
Çalışma Hakkında:
Ulusal Faz 1/2 çalışmasında hipoglisemi farkındalığı olmayan veya aşırı derecede glisemik değişkenliği olan hastalarda PEC-Direct kapsülün güvenliği , tolerabilitesi ve etkinliğinin değerlendirilmesi üzerinde durulmuş. Açık kapsül sistemi olan PEC-Direct insülin üreten hücrelere olgunlaşmak üzere tasarlanmış milyonlarca pankreatık endoderm hücrelerinden oluşan bir sistemdir.
Referanslar:
- Adam Ramzy, David M. Thompson, Kirsten A. Ward-Hartstonge, Sabine Ivison, Laura Cook, Rosa V. Garcia, Jackson Loyal, Peter T.W. Kim, Garth L. Warnock, Megan K. Levings, Timothy J. Kieffer. Implanted pluripotent stem-cell-derived pancreatic endoderm cells secrete glucose-responsive C-peptide in patients with type 1 diabetes. Cell Stem Cell, 2021; 28 (12): 2047 DOI: 10.1016/j.stem.2021.10.003
- A.M. James Shapiro, David Thompson, Thomas W. Donner, Melena D. Bellin, Willa Hsueh, Jeremy Pettus, Jon Wilensky, Mark Daniels, Richard M. Wang, Eugene P. Brandon, Manasi S. Jaiman, Evert J. Kroon, Kevin A. D’Amour, Howard L. Foyt. Insulin expression and C-peptide in type 1 diabetes subjects implanted with stem cell-derived pancreatic endoderm cells in an encapsulation device. Cell Reports Medicine, 2021; 100466 DOI: 10.1016/j.xcrm.2021.100466
Yardımcı kaynak: https://www.diabetesdaily.com/blog/good-early-results-for-another-potential-type-1-diabetes-cure-694971/ , https://news.ubc.ca/2021/12/02/stem-cell-based-treatment-produces-insulin-in-patients-with-type-1-diabetes/
