İnsülin Nedir ?
İnsülin kan glukoz seviyelerinin düzenlenmesinde önemli rol oynayan , vücudumuzdaki pankreatik langerhans adacıklarında beta ( β ) hücreleri tarafından salgılanan bir peptid hormonudur.
Yüksek kan şekeri seviyelerine cevap olarak bu hücreler tarafından üretilir.
Tip 1 diyabetli bireylerde insülin üretimi gerçekleşmez.
İnsülinin vücuttaki rolü
İnsülin şekerin enerji için kullanılabileceği vücuttaki hücrelere girmesine yardımcı olan bir hormondur. Eksikliğinde şeker hücrelere giremez ve kanda birikir. Bu nedenle kan şekeri seviyeleri yükselir. ( hiperglisemi )
İnsülinin insan vücudundaki en önemli rolü vücut hücrelerinin glukozu enerji olarak kullanmalarını sağlamak için şekerle ( glukoz ) etkileşim içinde olmasıdır. Yani insülin glukozun enerjiye dönüştürülmesinde önemli bir role sahiptir.
İnsülini aslında şekerin hücrelere girmesi için onlara kapıyı açan bir anahtar gibi hayal edebilirsiniz.
Vücutta kan şekeri seviyelerindeki dalgalanmalar insülin ve glukagon ( kan şekerini yükselten ) hormonlarının salgılanmasını tetikler. Örneğin karbonhidrat bakımından zengin bir yemek yenildikten kısa bir süre sonra kandaki kan şekeri seviyeleri artar. Kandaki bu artışa pankreastaki beta hücreleri biriktirmiş oldukları insülin hormonunu salgılayarak cevap verirler. Böylece kan şekeri seviyeleri normale gelir.
İnsülinin Görevleri:
Görsel 1: Proteinler boyut şekil ve görev açısından önemli derecede farklılık gösterir. Bu görselde proteinlerin 3 boyutlu şekilleri karşımıza çıkıyor. Bunlar : insülin ( bir hormon ) , protein enzimleri ( glutamine sentetaz ve adenilat kinaz ) , antikor ( immünoglobülin ) kandaki oksijen taşıyıcısı ( hemoglobin ).
– Kan şekerini düzenler : Yüksek kan şekerini azaltır.
– Karaciğer , kas ve yağ dokusundaki hücrelerin glukozu kandan alıp karaciğerde ve kaslarda depo edilebilecek glikojene dönüştürmesine yol açar. insülin şekerin hücrelere girmesine yardımcı olurken diğer taraftan vücudumuzda bulunan karaciğer hücreleri de şekeri farklı bir glukoz taşıyıcısı aracılığıyla hızlı bir şekilde almakla meşguldür. Hem karaciğer hem de kas hücrelerinde insülinin hücre yüzeyi reseptörlerine bağlanması ile tetiklenen bir hücre içi sinyal yolu glikojeni yapan anahtar bir enzimi aktive eder. Bunun sonucunda karaciğer glikojen depolar. Örneğin : Sınav öncesinde bir öğün atladığınızda vücudunuzda depolanmış bu glikojen şeker kaynağı olarak kullanılır.
Önemli not : vücuttaki fazla şeker ( glukoz ) glikojen polimeri şeklinde karaciğer’de depolanır.
– Enerji için şekerin vücut hücrelerine girmesine yardımcı olur. İnsülin sinyalinin sirkülasyonu yağ , ve kas hücrelerinin sitoplazmasında bulunan glukoz taşıyıcılarının hücre yüzeyine gelmelerini ve orada şekeri ( glukozu ) içeri almalarını sağlar.
Vücutta ne kadar insülin olursa , kan şekeri seviyeleri o kadar azalır.
– Hücresel glukoz alımına yardımcı olarak ve karbonhidrat , lipit ve protein metabolizmasını düzenleyerek normal kan şekeri seviyelerinin sürdürülmesini sağlar.
İnsülinin kimyası:
İnsülin proteinin yapısı :
İnsülin 5808 molekül ağırlığına sahip olan , 51 aminoasit ve A ve B zincirleri ile bunları birleştiren C-peptid bölümünden oluşmuş küçük bir proteindir. İnsülin son halini almadan önce uzun tek zincirli bir polipeptit ” preproinsülin ” şeklinde salgılanır. Şimdi insülinin vücutta üretilme sürecinde bu bölüme ayrıntılı bir şekilde değineceğiz.
İnsülinin vücutta üretim süreci:
İnsülinin biyosentezi ilk olarak hücredeki granüllü endoplazmik retikulum organelinde gerçekleşir. İlk sentez Pre-proinsulin şeklindedir. Yani beta hücrelerin ribozomlarında ilk pre-proinsulin denilen bir molekül sentezlenir. Pre-proinsulin , 3 boyutlu yapı formunu kazanmak için ER ( endoplazmik retikulum ) membranını geçip lümene ulaşır , burada N terminali koparılıp , 3 disülfid bağı oluşturularak proinsulin haline gelir. Proinsulin golgi cisimciğine geçer ve sekretuar granüllerine paketlenir. insülin sentezlendikten sonra sekretuar granüllerde toplanıp , depo edilir. Beta hücreleri uygun şekilde uyarıldığında , insülin salınımı gerçekleşir.
kaynak: https://www.cdc.gov/diabetes/basics/insulin-resistance.html https://www.news-medical.net/health/What-is-Insulin.aspx
H. LODİSH, A. BERK, C.A. KAİSER , M. KRİEGER, M. P. SCOTT, A. BRETSCHER, H. PLOEGH, P.MATSUDAİRA : Moleküler Hücre Biyolojisi , ( Palme Yayınevi )